در صحرایی به‌نام «دره مرگ» سنگ‌هایی وجود دارند که به طور متوسط هر دوسال یکبار خود به خود جابهجا می‌شوند. برای مدت‌ها این راز حل نشده باقی‌مانده بود، اما بالاخره محققان قادر به یافتن پاسخی مناسب برای این پدیده شدند.
سنگ‌های متحرک یا سنگ‌های روان، سنگ‌هایی هستند در بستر دریاچه خشک ریس ترک واقع در شمال غربی صحرایی معروف به دره مرگ(کالیفرنیای شرقی) که به طور متوسط هر دو سال یکبار خود به خود حرکت می‌کنند. بستر دریاچه خشکیده ریس ترک از شمال تا جنوب ۴.۵ کیلومتر طول و از شرق تا غرب دو کلیومتر عرض دارد و ۱۱۳۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار گرفته است. «ریس ترک» یا به زبان فارسی «مسیر مسابقه» را به دلیل صافی و اختلاف ارتفاع آن (از شمال تا جنوب حدود ۴ سانتیمتر) نام نهادهاند. در دره مرگ هیچ انسانی زندگی نمی کند و سنگ‌ها بدون دخالت هیچ موجود یا انسانی در سراسر دره حرکت می کنند. قابل قبول ترین فرضیه بیش از حل شدن راز سنگ‌های روان، فرضیه باد‌های قدرتمند بود که محققان به‌اشتباه معتقد بودند وزش باد‌های قدرتمند مسبب ایجاد چنین پدیده‌ای است.
از نخستین باری که وجود این سنگ ها توسط کاشف معدن، جوزف کروک، در سال ۱۹۱۵ گزارش شد و حل شدن این معما در سال ۲۰۱۴ با استفاده از فناوری GPS حدود ۱۰۰ سال می‌گذرد. برای حل این معما نظریه‌های زیادی مطرح شد؛ حتی برخی جابهجا شدن سنگ‌ها را کار ارواح و فرازمینی‌ها می‌دانستند.
سنگ‌های روان «دره مرگ» هر یک یا دو سال یکبار شروع به حرکت می‌کنند و طی سه تا چهار سال، ردهایی نسبتاً طولانی از خود به جای می‌گذارند که گاهی به ده ها متر نیز می رسند. منشاء بیشتر این سنگ ها دامنه ی تپه ای است واقع در جنوب ریسترک پلایا که از نوعی سنگ به نام دولومیت سیاه تشکیل شده است. البته در میان انها سنگ های آذرین هم دیده می شود.
ساکن بودن طولانی مدت سنگ‌ها باعث شده بود هیچ پژوهشگری انتظار دیدن حرکت آن‌ها را با چشم نداشته باشد. به همین دلیل “ریچارد نوریس” به همراه پسر عمویش ” جیمز نوریس” و همکارانش روی 15 سنگ دستگاه GPS حساس به حرکت و یک ایستگاه هواشناسی در محل نصب کردند که می‌توانست تند باد‌های ناگهانی را ثبت کند. البته به دلیل مجوز ندادن مسئولان پارک ملی آن‌ها مجبور شدند ۱۵ سنگ مشابه از کوه‌های اطراف را به محل آزمایش حمل کنند.
رد به جا مانده از حرکت سنگ‌های روان
در زمستان سال ۲۰۱۱ آن‌ها آزمایش را شروع کردند. زمستان دو سال بعد (۲۰ دسامبر ۲۰۱۳) ریچارد نوریس و همکارانش به بستر دریاچه ریس ترک رفتند تا ضمن اطمینان از صحت دستگاه‌های نصب شده و تغییر باتری،میزان بارش را ثبت کنند. در آن ظهر زمستان آن‌ها متوجه شدند بارش زمستانی باران و برف، سطح دریاچه را تا ارتفاع هفت سانتیمتر از آب پر کرده و بعد ناگهان همه چیز به سرعت اتفاق افتاد و حرکت سنگ‌ها آغاز شد.
ریچارد نوریس می‌گوید:
در علم گاهی به خوش‌شانسی نیاز دارید. ما فکر می‌کردیم باید پنج یا هفت سال منتظر بمانیم اما تنها دوسال بعد ما به صورت اتفاقی آنجا بودیم. ما درست در زمان مناسب آنجا بودیم تا آنچه را اتفاق می‌افتد، به چشم ببینیم.
اما سنگ‌ها چگونه حرکت می‌کنند؟
مشاهدات محققان نشان می‌دهد حرکت سنگ‌ها نیازمند به آمیخته شدن چند رویداد نادر است. ابتدا باید آب کافی در بستر خشک دریاچه جمع شود تا در شب‌های سرد زمستان آب منجمد شود و قطعات یخ شناور را پدید آورد، اما میزان آب موجود در بستر دریاچه نباید آن قدر زیاد باشد تا سنگ‌ها به زیر آب فرو بروند. در کنار این عامل باید دمای شبانه آنقدر پایین بیاید که ورقه‌هایی یخی تولید شود که ضخامت‌شان در عین استقامت اجازه حرکت آزادانه را بدهد (حدود ۵ میلی‌متر). روز بعد آفتاب باید یخ‌ها را به گونه‌ای ذوب کند که صفحات بزرگ یخی ساخته شود. در چنین شرایطی حتی یک باد ضعیف مانند بادی با سرعت ۳ تا ۵ متر بر ثانیه نیز می‌تواند سنگ‌هایی را که وزن برخی از آن‌ها بالغ بر ۳۲۰ کیلوگرم است را در طول مسیرشان با سرعت ناچیز ۲ تا ۶ متر بر دقیقه روی گل نرم جابهجا کند و رد آن‌ها را روی گل و لای بستر دریاچه برجای بگذارد.
دریاچه خشک ریسترک پلایا
سرعت حرکت سنگ‌های روان به حدی نیست که بتوان مستقیماْ به تماشایشان نشست. ریچارد نوریس می گوید: “ این سنگ‌ها آنقدر آرام حرکت می‌کنند که ممکن است گردشگران بار‌ها این صحنه را دیده باشند بدون آنکه متوجه حرکت سنگ‌ها شده باشند“. آن‌ها بیش از رد بیش از شصت سنگ را مشاهده کردند که حرکت کرده بودند.در پایان زمستان (ژانویه ۲۰۱۴) بیشترین مسافت طی شده توسط سنگ‌ها ۲۲۴ متر بود.
در فیلم تهیه شده از این اتفاق که به صورت زمان‌گریز گرفته شده است، دیده می‌شود که همه سنگ‌ها در یک زمان به حرکت در نمی‌آیند بلکه فقط تعداد معدودی در هربار شرایط جا‌به‌جایی پیدا می‌کنند.
نتایج تحقیقات این گروه در ۲۷ آگوست سال ۲۰۱۴ در PLoS ONE منتشر شد.
پژوهش‌گران احتمال می‌دهند آخرین جا‌به‌جایی وسیع این سنگ‌ها مربوط به سال ۲۰۰۶ میلادی است و از آنجا که حرکت سنگ‌ها نیازمند به شب‌هایی بسیار سرد دارد؛ این پدیده از دهه‌ی 1970 به این سو، به دلیل گرمایش جهانی زمین کمتر اتفاق افتاده است.
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.